เช็คลิสต์สุขภาพจิตคุณแม่ : อารมณ์เปลี่ยนแปลงง่ายแบบนี้ ปกติหรือไม่?

อาการอารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย และความรู้เศร้าระหว่างการตั้งครรภ์ หรือภายใน 1 ปีหลังคลอดอาจเกิดขึ้นได้กับคุณแม่ทุกคน ทุกช่วงอายุ ช่วงรายได้ และทุกชาติพันธุ์

มะลิได้เตรียมเช็คลิสต์นี้มาเพื่อช่วยคุณแม่ติดตามอารมณ์และอาการของตนเอง เพื่อจะได้รู้ว่าอาการที่เป็นอยู่นี้ปกติหรือไม่

  • คำถามด้านล่างนี้คือคำถามที่คุณแม่อาจถามตัวเองได้

    ● รู้สีกซึมเศร้า หรือไม่มีความรู้สึกเลยหรือเปล่า?

    ● รู้สึกสิ้นหวังบ้างไหม?

    ● รู้สึกไม่สนใจในตัวลูกหรือเปล่า?

    ● รู้สึกว่าไม่สามารถตั้งสมาธิกับสิ่งที่ทำหรือไม่?

    ● รู้สึกว่าความคิดไม่แจ่มชัดหรือไม่?

    ● รู้สึกกระวนกระวาย หรือวิตกกังวลไหม?

    ● รู้สึกใจสั่นบ้างไหม?

    ● รู้สึกโกรธบ่อย ๆ หรือหงุดหงิดง่ายไหม?

    ● รู้สึกมึนงงบ่อย ๆ หรือไม่?

    ● นอนหลับยากเมื่อลูกหลับหรือไม่?

    ● มีความวิตกกังวลมาก หรือกลัวมากหรือไม่? (เช่นกลัวเรื่องสุขภาพของลูก หรือความปลอดภัยของลูกน้อย)

    ● เห็นภาพความทรงจำในช่วงที่ตั้งครรภ์ หรือตอนคลอดลูกหรือไม่?

    ● คุณพยายามหลีกเลี่ยงสิ่งที่เกี่ยวข้องกับการคลอดลูกหรือเปล่า?

    ● มีความคิดที่น่ากลัวหรือไม่อยากคิดถึงหรือไม่?

    ● รู้สึกว่าอยากทำกิจกรรมหนึ่งซ้ำ ๆ เพื่อลดความวิตกกังวลหรือไม่?

    ● รู้สึกไม่อยากนอนหลับ แต่สามารถทำกิจกรรมต่าง ๆ ได้หรือไม่?

    ● รู้สึกคึกและมีแรงมากกว่าปกติหรือไม่?

    ● มองเห็นสิ่งที่คนอื่นมองไม่เห็น หรือได้ยินเสียงที่คนอื่น ๆ ไม่ได้ยินหรือไม่?

    ● มีความคิดอยากทำร้ายตัวเองหรือทำร้ายลูกบ้างไหม?

เช็คลิสต์เหล่านี้ไม่ใช่เครื่องมือในการวิเคราะห์ แต่เป็นเพียงคำแนะนำคร่าว ๆ ที่จะช่วยให้คุณแม่สำรวจสุขภาพจิตใจของตนเองเพื่อให้ทราบว่าสมควรต้องขอความช่วยเหลือหรือไม่ หากตอบว่าใช่ในหนึ่งข้อหรือมากกว่า คุณแม่อาจมีอาการของความผิดปกติทางจิตใจ หรือมีปัญหาในใจที่อาจต้องแก้ไข ควรขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญ เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษา

  • การรู้ปัจจัยเสี่ยงที่จะทำให้เกิดอาการซึมเศร้าหลังคลอด และอาการผิดปกติทางจิตต่าง ๆ จะช่วยให้คุณแม่สื่อสารกับคนในครอบครัวและผู้ให้บริการทางการแพทย์ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น คนรอบข้างจะได้วางแผนการดูแลที่ครอบคลุมมากขึ้นให้คุณแม่ได้ คุณจะมีความเสี่ยงในการเกิดอาการซึมเศร้าหลังคลอดได้หากมีปัจจัยต่อไปนี้

    ● เคยเป็นโรคซึมเศร้าหรือวิตกกังวล

    ● เคยเป็นโรคไบโพลาร์

    ● เคยเป็นโรควิกลจริต (psychosis)

    ● มีประวัติเคยเป็นโรคเบาหวาน หรือโรคเกี่ยวกับไทรอยด์

    ● มีคนในครอบครัวเคยเป็นโรคทางจิตเวช

    ● เคยเป็นโรคกลุ่มอาการก่อนมีประจำเดือน (premenstrual syndrome - PMS)

    ● มีประวัติเป็นเหยื่อความรุนแรงทางเพศ หรือมีความชอกช้ำทางจิตใจเกี่ยวกับเรื่องเพศ

    ● การตั้งครรภ์หรือการคลอดทำให้เกิดบาดแผลทางจิตใจ

    ● เคยสูญเสียทารกในครรภ์ หรือทารกเสียชีวิต

    ● มีทารกที่ต้องเข้ารับการดูแลในแผนกบำบัดพิเศษทารกแรกเกิด (NICU)

    ● มีปัญหาด้านความสัมพันธ์

    ● มีปัญหาด้านการเงิน

    ● เป็นการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น

    ● เป็นพ่อ/แม่เลี้ยงเดี่ยว

    ● ไม่ได้รับการสนับสนุนจากคนรอบข้าง

    ● ไม่ได้อยู่ในประเทศบ้านเกิด

    ● มีอุปสรรคในการให้นมลูก

หากคุณแม่มีปัจจัยเสี่ยงต่าง ๆ เหล่านี้หนึ่งข้อหรือมากกว่า พยายามสังเกตอารมณ์ตัวเองบ่อย ๆ และแจ้งให้เพื่อนและครอบครัวทราบเพื่อพวกเขาจะได้คอยช่วยสังเกตอาการของโรคซึมเศร้า นอกจากนี้ควรปรึกษาแพทย์ เมื่อได้รับความช่วยเหลืออย่างถูกต้องแล้วไม่ว่าใครก็สามารถป้องกันไม่ให้อาการแย่ลงและกลับมาเป็นปกติได้

ขอขอบคุณ
บทความเกี่ยวกับสุขภาพจิตของหญิงตั้งครรภ์และหลังคลอดนี้ถูกจัดทำขึ้นจากการร่วมมือและการสนับสนุนจาก Pranaiya & Arthur Magoffin Foundation และ Mali Family Health เพื่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นสำหรับคุณพ่อคุณแม่และลูกน้อ

รับรองโดย
เกศสุภา จิระการณ์ (นักสุขภาพจิต)